Dietetyka to dziedzina nauki zajmująca się przedmiotowo zasadami żywienia człowieka zarówno zdrowego, jak i chorego. Łączy wiedzę takich nauk, jak: biochemia, fizjologia i patofizjologia, psychologia, technologia żywności i techniki przyrządzania pożywienia.
Niebezpieczeństwa niewłaściwego odżywiania
Dzięki badaniom naukowym z zakresu dietetyki, możliwe jest wskazywanie zagrożeń, wynikających z niewłaściwego odżywiania, weryfikacja dotychczasowych poglądów oraz określenie konkretnych zaleceń i diet w niektórych stanach chorobowych.
W społeczeństwach wysokorozwiniętych jedną z najczęstszych przyczyn chorób i zgonów są schorzenia wynikające z zaburzeń przemian metabolicznych. Aktualnie, szacuje się, że istnieje ponad 80 jednostek chorobowych, wynikających z nieprzestrzegania zasad racjonalnego żywienia lub spożywania produktów, będących potencjalnymi czynnikami ryzyka wystąpienia chorób dietozależnych. Należą do nich m.in. choroby układu krążenia, niektóre choroby nowotworowe, cukrzyca insulinoniezależna, niektóre choroby układu pokarmowego, próchnica zębów; osteoporoza, hiperlipidemie i inne.
Funkcje zbilansowanej diety
Odpowiednio zbilansowana dieta może pełnić dwojaką funkcję:
–prewencyjną – w przypadku ryzyka wystąpienia schorzenia w rodzinie np. cukrzycy typu II
–leczniczą – wspomagającą farmakoterapię przy już istniejącej chorobie.
Zdrowe żywienie na ratunek
W wielu przypadkach, gdy objawy choroby są jeszcze łagodne, samo zastosowanie odpowiedniej diety wystarczy do uregulowania zaburzeń metabolicznych organizmu. Pojęcie leczenia żywieniowego jest stosunkowo nowe i obejmuje sytuacje, w których przy istnieniu klinicznych i/lub biochemicznych objawów niedożywienia lub niedoborów, istnieje potrzeba planowego podania odpowiednich składników pożywienia dla ich wyrównania. Stosuje się je również wówczas, gdy objawy choroby lub stosowanie farmako-, chemio- bądź radioterapii obniżają jakość życia pacjenta.
Przyczyny niedoborów żywieniowych
Wśród przyczyn niedoborów żywieniowych w stanach chorobowych najczęściej wymienia się: nieprawidłowe żywienie, zmniejszoną absorpcja z przewodu pokarmowego, zwiększony katabolizm lub współistnienie kilku opisanych czynników jednocześnie.
Jak diagnozuje się niedożywienie?
Kliniczna ocena stanów niedożywienia obejmuje: weryfikację ogólnego stanu chorego na podstawie wskaźników antropometrycznych oraz biochemicznych. Wskaźnik BMI < 20 wskazuje na możliwość istnienia niedożywienia, a jego wartość poniżej 18,5 kg/m2 świadczy o przewlekłym niedożywieniu. Ważnym elementem oceny jest niezamierzony ubytek masy ciała w ciągu ostatnich 3-6 miesięcy. Następujące wartości prostych wskaźników biochemicznych wskazują na istnienie niedożywienia: albuminy krwi < 3,5 g/dl, transferyna < 200 mg/dl, prealbuminy < 15 mg/dl oraz całkowita liczba limfocytów <1500 w mm2.
Dodatkowe zalety leczenia żywieniowego
Leczenie żywieniowe stosuje się także w przypadku alergii i nietolerancji pokarmowej, chorobie trzewnej, fenyloketonurii i wielu innych schorzeniach, gdzie podstawowym elementem terapii jest zastosowanie diety eliminacyjnej.
Odpowiednia dieta lecznicza nie musi być przypisana do konkretnej jednostki chorobowej, może również łagodzić lub eliminować uciążliwe dolegliwości gastryczne np. przewlekłe biegunki lub zaparcia.
Należy jednak pamiętać, że prawidłowo przeprowadzone leczenie żywieniowe musi być dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta, który pozostaje pod opieką wyspecjalizowanego dietetyka.